Autisme

Door: Hans van Walsum, predikant van de Protestantse Gemeente in Alblasserdam

In kerkdiensten gebeurt van alles. Je bent met veel mensen bij elkaar. Je zingt samen liederen, soms begeleid door allerlei verschillende instrumenten, en maakt daarbij een flinke hoeveelheid lawaai. Er wordt een beroep gedaan op je aandacht: een bijbelgedeelte dat gelezen wordt, gebeden die gebeden worden en een preek om naar te luisteren.
Dat dat niet voor iedereen meevalt, is niet nieuw. Kinderen en jongeren vinden het vaak een hele tour om een kerkdienst ‘uit te zitten’. Dat er ook volwassenen zijn die een kerkdienst moeilijk vinden om mee te maken, krijgt veel minder aandacht. Meestal hebben die tegenwoordig zelf een keuze en waarschijnlijk kiezen ze ervoor om minder of helemaal niet naar een kerkdienst te gaan, hoe jammer ze dat ook vinden.

De warboel van het koffiedrinken

Maar sommige volwassenen en ook kinderen hebben nu eenmaal meer dan gemiddeld last van prikkels. Voor hen kan het bijwonen van een kerkdienst daarom een hele opgave zijn of zelfs een ronduit nare ervaring. Wat voor velen een gezellige ontmoeting is na de kerkdienst, is voor hen een warboel waar geen patroon in te ontdekken valt en waarin je je daarom gemakkelijk angstig en overprikkeld voelt. Wat voor velen een heerlijk juichend lied is dat je met veel mensen zo luid mogelijk zingt, is voor sommigen een hels kabaal. Wat voor de één een fijne preek is waar je heerlijk bij weg kunt dromen of geconcentreerd naar kunt luisteren, is voor de ander een tergend saaie oefening in zelfbeheersing zonder iets van de inhoud mee te krijgen.

Voor juist die mensen (volwassenen en kinderen) zijn we een paar jaar geleden in Alblasserdam met zogenaamde prikkelarme kerkdiensten begonnen, vier keer per seizoen. We hebben het idee elders opgepikt en zijn er op onze eigen manier mee aan de gang gegaan. Diensten voor mensen die gevoelig zijn voor bijvoorbeeld licht, geluid en alle andere prikkels die op je af kunnen komen tijdens de kerkdienst. Dat kunnen mensen met autisme zijn, AD(H)D of Niet Aangeboren Hersenletsel. Maar natuurlijk ook ieder ander die snel last heeft van overprikkeldheid.

Niet zo heel anders

Wat is er nu anders in deze diensten? Eigenlijk niet eens zo heel veel. Want bijna alle onderdelen uit een reguliere kerkdienst keren terug. Er wordt uit de bijbel gelezen. Er is een verhaal voor kleine en grote mensen. Er wordt gezongen, alleen niet zo heel vaak; de liederen zijn rustig en worden sober begeleid op de piano of bijvoorbeeld de fluit. Er is een korte preek. Er wordt gebeden. En na precies een half uur is het afgelopen. Dat laatste is niet onbelangrijk…
Verder zorgen we er voor dat er wat meer ruimte is tussen de stoelen dan anders. In het liturgieboekje of op het beamerscherm staan naast de teksten ook picto’s die de diverse onderdelen van de liturgie weergeven. Ieder die dat wil heeft gelegenheid om de orde van dienst van tevoren toegestuurd te krijgen, zodat er geen verrassingen zijn.

Rust en eenvoud

De ervaringen met de prikkelarme kerkdiensten zijn positief. Er komen mensen uit verschillende kerkgemeenschappen op af, kinderen en volwassenen. Er zijn meestal 30 tot 40 bezoekers. En de meesten komen terug. Ze waarderen de rust die van de diensten uitgaat, de overzichtelijke tijdsduur, de eenvoudige structuur.

Wij hebben besloten om voorlopig door te gaan met dit bescheiden initiatief. Het zou wel eens kunnen zijn dat er in onze soms zo ‘overprikkelde’ tijd steeds meer behoefte ontstaat aan dit soort diensten.

Reacties van bezoekers van een prikkelarme kerkdienst:

Wat bijzonder in deze dienst dat ieder mens zichzelf kon zijn. 

De ontroering van mensen die al heel lang niet meer in de kerk waren geweest.

De herkenbaarheid in de gesprekken was heel waardevol.

Ieder mocht het beleven op zijn eigen manier. Wilde je alleen zijn, dat kon, want de stoelen stonden wat verder van elkaar. Wilde je je veilig voelen dan mocht je je stoel verzetten zodat je je niet verloren voelde.